İstihbarat, dünyanın en eski iştigallerinden biridir. Ve -kadınların bu kadim mesleğe katkılarından bağımsız olarak- askeri ihtiyaçlardan doğduğu için tıpkı avlanmak, savaşmak gibi özünde 'eril' bir faaliyettir. Bununla birlikte istihbarat, tarih öncesi zamanlarda bile kadınların da dâhil olduğu bir iş olagelmiştir.
İlkel toplumlarda büyücüler, istihbarat işlerinde kullanılırdı. Ve büyücülerin çoğu da kadındı. Kadın büyücüler klan liderlerinin bilhassa savaşlar öncesinde geleceği görmek için başvurduğu kişilerdi.

Bu yazıda 8 Mart Dünya Kadınlar Günü vesilesiyle tarihin en ünlü kadın casuslarını yazacağız. Casusluk tarihini bilmeyen birine bile Birinci Dünya Savaşı yıllarında, hatta tüm zamanlarda adı en çok anılan kadın casus kimdi diye sorarsanız kuvvetle muhtemel Mata Hari (1876-1917) yanıtını alırsınız. Ancak asıl adı Margaretha Zelle olan bu kadının, casusluk tarihinde bu kadar ün kazanması, onu yargılayan Fransızların stratejileriyle ilişkilendirilir. İstihbarat uzmanı Amerikalı yazar Ernest Volkman'a göre Zelle, aslında sanıldığı kadar güzel, çekici ve başarılı bir casus değildi. Onu bu kadar büyüten Fransızlar'ın cephelerdeki yenilgilerini bu kadının üzerine atmalarıydı.

Tarihteki kadın casusların en başarılısı olan Gertrude Bell; öldükten sonra geride 9 kitap, 16 günlük, 7 bin fotoğraf, bin 600 mektup ve çok sayıda şifreli casus belgesi bıraktı. Fakat geride bıraktığı en büyük 'eser', parçalanmış Osmanlı toprağında yer alan Irak'ın bugünkü haritasıydı.

Casusluk tarihinde dikkat çekici çiftler de vardır. Amerikan Merkezi İstihbarat Teşkilatı CIA'in gözbebeği olan bir Amerikalı çift, espiyonaj tarihinde en çok ödül alan karı-koca oldular. Bu çiftin öyküsü; Brad Pitt ve Angelina Jolie'nin oynadıkları karı koca ajan Mr. and Mrs. Smith filmindeki öyküsünü andırır. Ancak filmden farklı olarak bu çift, meslek hayatlarının tamamı boyunca Mr. ve Mrs. Smith gibi kendi aralarında bir rekabete, çatışmaya girmemiştir. Bilakis, henüz evlenmeden önce, ancak ilişkileri varken pek çok operasyonda birlikte çalışmışlardır.

Kadın ajan Jonna Hiestand Mendez 27 yıl boyunca CIA'e çalıştı. Kılık değiştirme, kimlik dönüşümü ve gizli görüntüleme işlerinde uzman olan Mendez de tıpkı kocası gibi pek çok ödül aldı.