Son çeyrek asra damgasını vuran iki entelektüel tartışma, Samuel Huntington’ın “medeniyetler çatışması” tezi ile Francis Fukuyama’nın “tarihin sonu” tezi oldu. Londra’da doktora yaparken bu iki makaleyi de Batı’da yayımlanır yayımlanmaz hemen Türkçeye çevirmiş, o zaman sevgili Yalçın Çetinkaya’nın başında olduğu İzlenim dergisinde yayımlamıştık “Uygarlıklar Çatışması” başlıklı bir dosya hazırlayarak.

Sonra, bu tartışmayı (yaz tatillerinde ülkemize geldiğimizde Kayseri’de kurduğumuz Rey Yayınları bünyesinde) derleme bir kitap çalışmasıyla Türkiye’nin entelektüel efkâr-ı umûmiyesine sunmuştum. Ardından da Fukuyama’nın makalesini çevirmiştim.

Huntington, sonradan kitaplaştıracağı makalesinde, önümüzdeki süreçte, tarihin medeniyetler çatışması ekseninde şekilleneceğini, “İslâm’ın kanlı sınırları”nın dünyayı yeni çatışmaların, savaşların eşiğine sürükleyeceğini öne sürüyordu.

Her şeye rağmen dünya, İslâm’ın etrafında şekillenecekti: İslâm çağdaş tarihin gizli öznesiydi: Yeniden tarih sahnesine çıkma girişimlerini durdurabilmek için İslâm hedef tahtasına yatırılmış, terör örgütleri icat edilmiş, içeriden ve dışarıdan İslâm dünyasına karşı topyekûn bir savaş sahneye konulmaya başlanmıştı.

Huntington, İslâm’ın yeniden tarih sahnesine çıkması ve tarihin akışını değiştirecek bir konuma ulaşmasının orta ve uzun vadede söz konusu olabileceğini, bunun önlenmesi için Çin-İslâm ittifakına aslâ izin verilmemesi, öte yandan da İslâm dünyasının içeriden kuşatılması gerektiğini söylüyordu.