Osmanlılarda saltanatın babadan oğula geçme usulünü kaldıran kişinin I. Ahmed olduğunu yazar kaynaklar. Bu padişah tahta geçtiğinde kardeşini öldürtmemiş, kendisinden sonra da bu kardeşi tahta geçmiş ve böylece “ekber evlad” usulü işlemeye başlamıştır.

Oysa işin aslı biraz farklı. Sultan Ahmet tahta geçtiğinde 14 yaşında bir çocuktur (hatta cülusundan bir ay sonra sünnet olmuştur). Henüz soyunun devam edip etmeyeceği meçhuldür. Diğer yandan, Osmanlı ailesinin o tarihte yaşayan yalnızca iki erkek üyesi vardır. Tahta oturduğu gün -bazıları henüz beşikte olan- 19 kardeşini birden boğdurtmuş olan III. Mehmed’in iki küçük oğludur bunlar. Padişahın iki oğlu küçük yaşta ölmüş, en büyük oğlunu ise kendisini devireceğinden korkarak kendisi öldürtmüştü. Geriye kalan iki erkek çocuktan biri padişah yapılmış, diğeri tabir-i caizse “rezerv padişah” olarak korunmuştur. Bir başka söyleyişle, devlet yöneticileri Osmanlı hanedanının tarihe karışma riskine karşı padişahın tek kardeşinin katledilmesine izin vermemişlerdir.

Bilahare I. Ahmed’in vefatı üzerine -oğullarının yaşının da küçüklüğü dolayısıyla- saltanat veraseti usulünü kökten değiştirecek bir adım atılarak tahta kardeşi I. Mustafa geçirilmiştir. Böylece bürokrasinin siyasi düzlemdeki gücü ve önemi daha da artmıştır.

Öyle ki Osmanlı tarihinde -II. Murad’la oğlu II. Mehmed arasındaki değiştokuşları saymazsak- doğrudan bürokrasinin tahttan indirdiği ilk padişah da bu I. Mustafa olmuştur. (II. Beyazıd bizzat oğlu Yavuz tarafından tahttan indirilmişti.) Ardından ilk defa bir padişah isyancı yeniçeriler tarafından tahttan indirilip öldürülmüş, katledilen Genç Osman’ın yerine daha önce akli dengesi yerinde olmadığı gerekçesiyle tahttan indirilmiş olan bir önceki padişah I. Mustafa yeniden getirilmiştir.

Bu arada kardeş katli de aslında tamamen sona ermemiş bulunuyordu. Dönemin vakanüvislerinin çoğu Genç Osman’ın başına gelenleri kardeşini suçsuz yere katlettirmiş olmasına bağlayan yorumla nakletmişlerdir. Ama bu sefer Osman yerine geçme ihtimali olan bütün kardeşlerini öldürtmüş değildir. Maktul padişahın diğer kardeşleri IV. Murad ve I. İbrahim de bilahare tahta çıkacaklardır.