Şu sıralar çok meşhur olan sözleşmenin İstanbul adıyla anılmasını mânidar bulurum. 

Avrupalı zihninde İstanbul’la harem kelimelerinin birlikte dolaşımda olduğu düşünülürse, bu anlamsız bir şey değildir. 

Kadın üzerinden bir modernleşme düşüncesi güçlü şekilde ifade edilmiş ve buna paralele uygulamalar beklenmiştir. Buna rağmen şunu söyleyebiliriz: Modern öğretim sisteminin uygulanması ile neredeyse eş zamanlı olarak kız rüşdiyelerinin açıldığını görüyoruz. Kızların öğretim sistemine dahil edilmesi daha sonra idadi (lise) ve Darülfünun’a (üniversite) kadar genişletilmiştir. Yani Osmanlı modernleşmesi, eğitim anlamında kadını ıskalamamıştır.

Türkiye’de modernleştirici baskının 1935’te kadınların Meclis’e girmesinde rolü ne ölçüdedir? Bu konuda fazla bir şey söyleyecek durumda değilim. Fakat ABD’de 1788’den itibaren kadınların seçme ve seçilme hakkına sahip olmasına rağmen Avrupa kıt’asında neredeyse 150 yıl sonra bu noktaya gelinebilmiştir. Almanya 1919’da, İngiltere 1929’da, Fransa 1945’de, Belçika 1946’da kadınları siyasî sisteme dahil etmiştir. Bize hep demokrasi örneği olarak gösterilen İsviçre ise 1971’e kadar beklemiştir! 

Türkiye’de 1935’te Meclis’te birden 17 kadın milletvekili görüyoruz. Bunun bir nevi tayin olduğunu, o dönemin seçim sisteminden haberdar olanlar bilir. Bu kadın vekillerin Meclis’te çok etkili oldukları söylenemez. 2. Cumhurbaşkanı İnönü döneminde de Meclis’te yirmiye yakın kadın vekil bulundurulmuştur. 1950 seçimleri zoraki kadın vekil kontenjanını ortadan kaldırmıştır: Ancak 3 kadın millet vekili Meclis’tedir, 2 DP, 1 CHP. 

Kadın milletvekillerinin sayılarının artması ancak iki binli yıllardadır ve partiler demokratik değil güçlü otoriter yapıları ile bunu sağlayabilmiştir. Son seçimlerde meclise 78 kadın milletvekili girmiştir. İlk sırada AK Parti’den 39 milletvekili vardır, HDP 19 milletvekili ile ikinci sıradadır. Toplam milletvekili sayısı dikkate alınırsa, en çok kadın vekil bu partidendir. İkinci büyük parti CHP’nin ancak 14 kadın milletvekili vardır. MHP’den 3, İYİ Parti’den 3, kadın vekil seçilmiştir. Bu kadın vekillerin listeye girmelerinin 1930 veya 1940 şartlarına benzer tarzda olduğunu söyleyebiliriz.

Neden iki parti Meclis’e daha çok kadın vekil gönderiyor? 

Bu iki partinin kendini isbat gayreti gözardı edilmemelidir. Muhafazakâr (veya dışarıdan “islamist”) parti bu kimliğini kadın vekillerle dışa karşı isbat mecburiyetini hissetmektedir. HDP’nin farklı bir düzlemde aynı şeyi yaptığını söyleyebiliriz. Dışa verilen mesaj şudur: Etnik terörü desteklediğimize bakmayın, biz laik ve kadın haklarına önem veren bir partiyiz. Yani bir anlamda vitrin düzenlemesi. 

Bugünlerde İstanbul Sözleşmesi etrafında çok yoğun tartışmalar oluyor, zaman zaman ölçü kaçıyor. Bu tartışmaların AK Partiye oy versin vermesin muhafazakâr-islâmcı kesim içinde olması nasıl açıklanmalı? 

Yazının devamını okumak için buraya tıklayınız...