Özetleyen: Durdu Şahin

Orta çağların en önemli olaylarından biri de Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun kuruluşudur.

Türkler tarihte başlıca dört büyük imparatorluk kurmuşlardır. Bunlar M. Ö 220-M. S. 216 yıllarında Hun İmparatorluğu, 552-745 yıllarında Göktürk İmparatorluğu, 1040-1157 yıllarında Büyük Selçuklu İmparatorluğu ve 1299-1921 yıllarında  Osmanlı Imparatorluğudur.

İslâmiyetin, Oğuzların Kınık boyuna mensup Selçuklular tarafından kabulü, Müslümanları birçok bakımdan kuvvetlendirdi.

Arapların Guz, Bizanslıların Uz, Rusların Tork (Torki) adıyla isimlendirdikleri Oğuzlar, İslamiyeti kabullerinden sonra Türkmen adını benimsemişlerdir.

Bugün Türkmen adı şehirli Türklerden ziyade hala göçebe yaşayışlarıyla tamınan Türk toplulukları için söylenmekte ve  Anadolu'nun bazı yerlerinde Türkmenlere yörük de denilmektedir.

Geleneklerimize göre Oğuzlar büyük Türk hakanı Oğuz Han'a ve onun oğullarıyla torunlarına bağlı Türklerdir.

Oğuzlar Türkiye, Azerbaycan, İran, Irak ve Türkmenistan'da ataları bulunan ünlü bir Türk kavmidir.

Oğuz Kavmi'nin adına ilk defa 6.ve 7. yüzyılda Yenisey yazıtlarında 8. yüzyılda ise Orhon yazıtlarında rastlıyoruz.

9. yüzyılda Kırgızlar Uygurları yenince Oğuzların bir kısmı batıya göçtü. Hazar Denizi ile Sır-Derya civarına yerleştiler. Burada bir Oğuz Devleti kurdular. Oğuzların yeni yurtlarındaki komşuları, Güneyde İslâmlar,  doğularında Karluklar ile Çigiller, kuzeylerinde Kimekler ile Peçenekler yaşıyordu. Oğuz yabgularının kışlık başkentleri Sır-Derya civarında bulunan Yenikent idi. Yıne aynı ırmağın kıyısındaki Cend ve diğer şehirler de Oğuzlar'a bağlı idi.

Oğuzlar koyun ticareti ile de ün kazanmışlardı. Maveraünnehr'in koyun ihtiyacını Oğuzlar temin eylerlerdi.

Oğuzlar 10. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Müslüman olmaya başladılar. 11 yüzyılda ise hepsi Müslüman oldular. Araplar Müslüman Oğuzlara "Müslüman Türk" manasında "Türkmen" dediler. 13. yüzyıldan itibaren ise Oğuz ismi yerini Türkmen ismine bıraktı.

Sır Derya ile Hazar denizi civarında yerleşen Oğuzlar burada "Oğuzlar Devleti" adıyla anılan bir devlet kurdular. Bu devletin başkanına "yabgu" deniliyordu. Bu devletin kışlık merkezi Sır- Derya kenarındaki Yengi kenti idi. Ordu komutanına Subaşı deniyordu. Bundan başka yabgu'nun vekili Küz, Erkin, Yınal, Tarhan ve Tuğracı diye bilinmektedir. Bunlar yüksek memurlukların isimleridir. Oğuzlar iyi ata binerler, mükemmel silah kullanırlardı. Çok cenkçi idiler.  Savaşları daha ziyade Peçenekler, Hazerler, Karluklar, Kimekler ve Kıpçaklar'la idi

Bazı Oğuz Boyları 11. yüzyılın 1. yarısında Karadeniz'in kuzeyine yerleştiler. Kıpcakların baskısı yüzünden buralarda çok kalmadılar. Tuna'ya doğru gitmek zorunda kaldılar.Tuna kıyılarına 1065 yılında ulaştılar. Bilahare Yunanistan'a kadar ilerlediler.

Oğuz destanına göre, Oğuz Han'ın 3 büyük oğluna (Günhan, Ayhan, Yıldızhan) Bozoklar, üç küçük oğluna (Dağ Han, Deniz Han, Gök Han deniliyordu. Bunların dörder oğlundan 24 Oğuz Boyu türemiştir.

Bu 24 boyun hepsi Anadolu'ya yerleştiler Bugün Anadolu'da bu boyların adı ile anılan pek çok yer ve köy adı vardır.

Anadolu'ya ulaşan Oğuzlar, atalarının savaşlarını, kazandığı zaferleri, yiğitleri ve kahramanlıkları hiçbir zaman unutmadılar. "Oğuzlar Destanı", "Oğuz-name", "Dede Korkud", "Saltukname",  Danişmend-name onların en çok okudukları veya ozanlardan dinledikleri destanlardı.

Büyük Selçuklu tarihi genel itibariyle 4 kısımda incelenir.

1) Kuruluş devri 940-1040

2) Birinci imparatorluk Devri 1040-1092

3) Fetret devri 1092-1117

4) İkinci imparatorluk devri 1117-1157

Selçukluların başkanı bulundukları Kınık boyu Oğuzlara bağlı idiler. Kınık boyunun beyi, Selçuk Bey idi. Selcuk Bey, Dukak subaşının oğludur. Yani Selcuk Bey, Dukak isimli ordu komutanının oğlu idi. Dukak, yaman bir komutan,  itibarlı bir insandı. Emrinde büyük bir ordu vardı ve yabgu bu sebepten  bütün devlet işlerini onunla  konuşarak yürütürdü.

Dukak subaşının vefat eylemesinden sonra, Oğuzlar devletinin subaşılığana Selçuk Bey uygun görüldü. O da babası gibi bilgili ve cesurdu yapgu da dahil herkes tarafından seviliyordu.

Zamanla birçok gaziler, yiğitler onun etrafında birleşti. Müslümanlığı benimsemeyen Türkler üzerine seferler düzenlediler.  Selçuk Bey itibarını kuvvetlendirdi, sürüleri çoğaldı. O zaman Maveraünnehir'de Sâmanoğulları Devleti vardı. Onun devlet başkanına haber yolladı,  ondan yer istedi. Sâmanoğulları devlet başkanı Selçuk Bey'e Buhara civarındaki Nur kasabasını verdi. Selçuk Bey 985 -986 yılında  Maveraünnehr'e yerleşti. Selçuk Bey artık Sâmanoğulları'nın  sınırdaki bir uç beyiydi.

Bu sırada Karahanlılar Samanoğulları ile savaşıyorlardı. Selçuklular Sâmanoğulları tarafını tuttular. Bu savaşlar sonunda Sâmanoğulları yenildi ve 999 yılında tarihten silindi.

Toprakları Gazneli Mahmut ile Karahanlılar arasında paylaşıldı. Zamanla Selçuk Bey 100 yaşını aştı. Bu sebeple seferlere katılamıyordu. O'nun yerine oğlu Arslan geçti. Daha sonra o da vefat eyledi. Sağlığında oğlu Mikail Bey de vefat eylemişti.  

Mikail Bey vefat eyleyince, oğulları Tuğrul ve Çağrı Beyleri dedeleri Selçuk Bey her bakımdan en güzel şekilde yetiştirdi.

Tuğrul ve Çağrı beyler sürekli düşmanlar üzerine akınlar düzenlediler. Birçok başarılara ulaştılar, isimleri ve ünleri her tarafta duyuldu.

Çağrı Bey 3000 kişilik atlı ile Ceyhun nehrini geçti. Gaznelilere ait Horasan'ı aştıktan sonra 1015 yılında Kafkasya'ya ulaştı. 6 sene Anadolu ve Kafkasya'da kaldı. Bilahare Maveraünnehr'e geldi. Kardeşi Tuğrul Bey ile buluştu.

Daha sonra türlü sebeplerden Tuğrul ve Çağrı Beyler Harezm'e, bilahare Horasan'a yerleştiler. Büyük bir devlet kurmada karar kıldılar. Onların Horasan'a geldiğini öğrenen 10.000 Türkmen de 1035 yılında Tuğrul ve Çağrı Beylere tabii oldular. Başka Türkmenler de gelip Selçuklulara katıldılar. Selçuklular bu sebeple bir hayli kuvvetlendiler. Rey şehrini zaptettiler. Nişapur'da bulunan subaşı ile Serahs ovasındaki cenklerinde subaşını yendiler.

Selçuklular bu zaferden sonra bir kurultay düzenlediler. Tuğrul Beyi hükümdar seçtiler. Nişapur'u aldılar  ve burasını başkent yaptılar. 1038 yılında hutbeyi de Tugrul Bey adına okuttular.

Dandanakan zaferinden sonra da Büyük Selçuklu Devleti'ni kurdular.

Dandanakan zaferi Türk tarihinin mutlu olaylarından biriydi. Bu zafer Türk tarihinde İstanbul'un fethi ve Malazgirt Zaferinden sonra en önemli bir zaferdi. O zamana kadar Türkler kapalı bölgelerde yaşıyorlarken  bu çok önemli zaferden kısa bir müddet sonra açık denizlere ve imparatorluğa ulaştılar. Büyuk Selçuklu devletini kurdular. Yeni kurulan bu Oğuz devletine Selçuk'un torunları O'nun adına göre Büyük Selçuklu Devleti ve ulusu dediler.

Büyük Selçuklu devletini kurup nice nice yıllar insanları ve fetihlerini gerçekleştirtikleri ülkeleri şanlarına layık bir şekilde adaletle yönetmeyi başaran, zalime onurlu ve zorlu, mazumlara  şefkatli ve merhametli davranan Büyük Selcuklu Devletinin cümle mensuplarını saygıyla ve rahmetle anıyoruz.