BİRİNCİ İMPARATORLUK (1040-1092)
Tuğrul Bey
Dandanakan Zaferiyle Selçuklular bir vatana kavuştular. Zafer'den sonra Merv'de bir Kurultay düzenlediler bu kurultaya Selçukluların üç şefi Hanedan erkekleri ve Ordu Komutanları katıldılar.
Kurultay'da halifeye mektup yazılarak devletlerinin tanınmasını istemi kararlaştırıldı. Tuğrul Bey devlet başkanı, Çağrı Bey ordunun başı oldu.
Sonra fethi gerçekleştirilen topraklar Selçuklu Ailesi erkekleri arasında paylaşıldı.
Hutbe Tuğrul Bey ve Çağrı Bey adına okunacaktı. İlk para da Tuğrul Bey adına idi.
1040'da başlayıp 1092'de sona eren birinci devir Selçuklu İmparatorluğu'nun en parlak ve en kudretli devridir.
Selçuklu ordusu kısa zamanda İran, Azerbaycan, Irak-ı Arap ve Irak-ı Acem'i zapt eylediler.
Başşehir önce Nişapur'du. Bilahare Rey başkentliğe uygun görüldü.
Daha sonraTuğrul Bey 1055 yılında Bağdat'a sefer düzenledi. Halife, Tuğrul Bey'i büyük törenlerle karşıladı. Bir süre sonra Bağdat'ta ayaklanma oldu. Tuğrul Bey ayaklanmayı bastırıp Bağdat'a yerleşti. İdareyi ele aldı. Yeni memurlar tayin eyledi. Halifeye yıllık 5000 dinar para ile 500 kür buğday maaş bağladı.
Bundan sonra Tuğrul Bey için şehrin doğusunda, Dicle kıyısında bir saltanat şehri, saray, cami,evler, mahalleler ve çarşılar kuruldu. Adına "Tuğrul Bey Şehri" denildi. Daha sonraları bunlara Melikşah tarafından surlar, kapılar, saray, evler, hanlar ve çarşılar ilave eylendi.
Halifenin isteği üzerine Çağrı Bey kızı Arslan Hatice Hatun ile Halife muhteşem bir törenle evlendi. 1056 yılında iki aile arasında akrabalık bağları kuvvetlendirildi.
Büyük Selçuklu Devleti'nin kuruluşunda önemli görevler üstlenen, Anadolu ve Kafkasya seferlerinde başarılar gösteren İbrahim Yınal, Tuğrul Bey tarafından Mısır valiliği ile
görevlendirildi.
Tuğrul Bey, 1055 yılında Bağdat'a geldi. Halife Kaim bi Emrullah hutbey Tuğrul Bey adına okuttu. Böylece Araplar'ın liderliği sona erdi. Bundan sonra liderlik Türkler'deydi.
Hakife, 1057 yılında Tuğrul Bey'i büyük bir bir törenle karşıladı. Kendi arzusu ile dünya yetkililerini Tuğrul Bey'e bıraktı ve onu Halifeliğin ortağı manasında "Kasım Emir il Mü'minin ünvanı ile ödüllendirdi.
Tuğrul Bey, halifenin kızı ile evlenmeyi kararlaştırdı. Halifenin kızı ile evlenebilmek için 3 sene uğraştı. 1063 yılında fevkalade bir düğünle halifenin kızı ile evlendi. Gelin ve güveyi İsfahan'a vardıklarından biraz sonra 1063 yılında Tuğrul Bey rahmet-i Rahman'a kavuştu.
Alparslan "Ebû Şûcâ" (yiğit babası) (1063-1072) :
Türk tarihinin yetiştirdiği en büyük sultanlarından birisi olan Alparslan; enerjisi, savaş meydanlarındaki kahramanlığı ve tarihimize ilave eylediği zaferleriyle yalnız Türkler'in değil İslâm dünyasının da en kudretli sultanlarından biridir.
Alparslan, Çağrı Bey oğludur. 1029 senesinde dünyaya teşrif eylemiştir. Babasının sağlığında birçok sefer ve savaşlara katılmış, bunlarda gösterdiği cesaretten dolayı babası tarafından Horasan tahtına Veliaht tayin eylenmişti. Babasının vefatı üzerine onun tahtına geçti. Amcası Tuğrul Bey yaşlı olduğu için işleri daha ziyade Alparslan'a bıraktı. Beyler ve emirlerin büyük çoğunluğu da böyle düşünüyordu.
Alparslan öncelikle Kündürî'yi vezirlikten uzaklaştırıp onun yerine 1064 yılında Nizam ül- Mülk'ü vezir tayin eyledi.
O'na devlet idaresinde ve siyasetinde sonsuz yetki tanıdı. Nizam ül-Mülk, Sultandan aldığı yetkiyle Selçuklu Devleti'nin teşkilatını en güzel bir şekilde düzenledi. Yazdığı "Siyasetname" bu devletin bir nevi kanunu sayıldı. Nizam'ül Mülk gibi ileri görüşlü, tedbirli bir devlet adamının hükümet başkanı kimliği ile yaklaşık 30 yıl süreyle Selçuklu hükümetinin en öbemli yetkililerinden bilinip direktiflerine uyulması, imparatorlugun kurulması ve gelişmesinde 9çok önemli vazifeler gördü.
Gerek Alparslan gerekse oğlu Melikşah, bu kudretli devlet adamının yardımıyla, ordularını düzenlemek, sefer ve savaş işleriyle daha çok ilgilenmek imkanlarını elde eylediler. Bu yüzden İmparatorluğun en geniş sınırları bu devirde çizildi.
Alparslan doğuda bulunan Müslüman Türk devletleri ile iyi münasebetler kurdu. Batı tarafta Hristiyan Milletler vardı. Onlara karşı sefer düzenlemesi Tanrı buyuğu idi. Eğer Hristiyanlar üzerine sefer düzenlerse diğer Müslüman devletlerden de destek sağlar, haklı olarak onlar arasında itibar kazanabilirdi. Bundan başka Mısır'da Şiiler hakimdi. Sünnileri şiî tahakkümünden kurtarmak gerekiyordu. İşte bu sebeplerden Alparslan ve Nizam'ül - Mülk batıda genişleme politikası güttüler.
Alparslan, oğlu Melikşah'ı Batı Karahan Hükümdarı İbrahim'in kızı Terken Hatun ile evlendirdi. Selçuklu tarihinde çok ünlü olan Terken Hatun bin Türk köle ve cariyesi, pek çok çeyiz ile Alparslan"ın gelini, Melikşah'ın hatunu oldu. Alparslan diğer bir oğlunu da Gazne hükümdarı İbrahim'in kızı ile, kendi kızını da İbrahim'in oğlu ile evlendirdi. Böylece iki kudretli Türk devleti ile akrabalık kurdu. 26 Ağustos 1071 tarihinde Bizans İmparatoru Romanos Diogenes'i Malazgirt'te yenerek Malazgirt Zaferini kazandı. Bizans imparatoru ve imparatorun birçok generalini de esir aldı. İmparatora çok iyi davrandı. Bilahare hayatını bağışlayıp serbest bıraktı. Lakin 1072 yılında kendi yerine imparator seçilen 7. Mihael ve emrindekiler tarafından Romanos Diogenes öldürüldü. Sultan Alparslan da aynı sene rahmet-i Rahman'a kavuştu. Rahmet-i Rahman'a kavuşmadan önce veziri Nizam-ül Mülk'e kendisini, oğlu Melikşah'a vasi tayin eylediğini ve yerine geçmesi gerektiğini söyledi. Cenazesi, Merv'de büyuk bir törenle babası Çağrı ve amcası Tuğrul Beylerin yanına defnedildi
Melikşah (Ebü'l-Feth) (Fetihler Babası) (1072-1092)
Melikşah, Selçuklu tarihinin en büyük sultanıdır. Kendisine "Fetihlerin Babası" mânasında "Ebül-Feth" lakabı uygun görülmüştür. Zaferleri, fetihleri, başardığı büyük işleri , adaleti, hakseverliği ve yenilmezliği, ihtişam ve kudreti ile Türk'ün şan ve şerefini yüceltmiş, onun tarihte muhteşem bir milllet olduğunu ispat eylemiştir.
Melikşah, babasının vasiyeti gereğince idare adamları, komutanların arzusuyla 18 yaşında büyük Selçuklu Sultanı oldu. Nizam'ül-Mülk'ü vezirlikte bıraktı. Halife Kaim Biemrullah tarafından hükümdarlığı tanındı. Halife tarafından kendisine "Kasım Emir-il Mü'münin" lakabı sunuldu. Zamanında Kutalmış oğulları Anadolu'nun fethini tamamladılar. Kutalmuş oğlu Süleyman tarafından 1077 yılında Anadolu Selçuklu Devleti kuruldu. Musul, Harput, Amid, Meyyafâkirin ve 30 kadar şehrin fethi ğerçekleştirildi. Suriye şehirleri birer iķişer zapteylendi. Halep ve Antakya'nın fethi başarıldı.
Melikşah, Suriye'den sonra Bağdat'a gitti. Büyük Türk Hükümdarı Melikşah, Halife ve Bağdat halkı tarafından muhteşem bir şekilde karşılandı. Sultan şerefine günlerce süren eğlenceler ve gösteriler düzenlendi. Abbasi halifesi Muktedi, Melikşah'ın kızı Mehmelek Hatun'la evlendi. Düğün merasimi ve Sultan'ın takdim eylediği hediyeler de pek muhteşemdi.
Melikşah'ın görevlendirdiği komutanlar tarafından Suriye, Hicaz,Yemen ve Aden'in fetihleri de gerçekleşti. Emirler önce Mekke ve Medine'yi Selçuklular'a bağladılar. Hutbeyi Abbasi halifesi adına okuttular. Böylece Selçuklu süvarileri güneyde Hint Okyanusu, kuzeyde Hazar Denizi, Karadeniz, batıda Akdeniz, Ege ve Marmara denizlerine ulaşmayı başardılar.
Allah, cümlesinden razıdır inşallah.
Özetleyen: Durdu Şahin