Devlet Bütçesinden Hiçbir Nakdi Kaynak Ayırmaksızın Sorunu Çözebiliriz

Türkiye’de önemle ele alınarak çözülmesi gerekli sorunlardan biri de kamu hizmet binalarının kamu hizmeti anlayışına uygun olarak faaliyet göstermeleri ve bu binalar için Ankara ilimiz başta olmak üzere ödenen yüksek kira bedelleridir. 

Bu konuda öncelikle değerlendirilmesi gereken husus her kamu hizmet binasında sunulacak hizmetin  yüksek nitelikte olması ve vatandaş memnuniyetinin en üst seviyede olması gerektiği temel prensibinden hareketle kendi hizmet konseptine uygun bir mimari tarz barındırmasıdır.

Örneğin Sağlık Bakanlığı binaları sağlık hizmeti alan vatandaşlarımızın bu hizmeti en rahat ve kolay biçimde alabilmeleri için tasarlanırken, İçişleri Bakanlığı hizmet binaları güvenliği  ön planda tutacak şekilde, Adalet Bakanlığı binaları adalet duygusunu en üst seviyede tutacak şekilde düşünülmeli buna uygun bir mimari yapıyla planlanmalı ve her kamu hizmet binası için yapılan işin, görevin niteliğine uygun örnek bir hizmet binası konsepti tasarlanmalıdır.

       2021 Yılında Ödenen Hizmet Binası Kiralama Gideri  1 Milyar 64 Milyon TL

Yenilenmesi düşünülen mevcut hizmet binaları ve ihtiyaç duyulan yeni hizmet binaları oluşturulacak bu yeni mimari projeye uygun olarak faaliyete geçirilmelidir. Kamu hizmet binaları ile ilgili yaşanan önemli sorunlardan biri de yüksek kira bedelleri ödenerek kiralanan kamu hizmet binaları sorunudur. Bu konuyla ilgili  2021 yıl sonu itibariyle  ödenen kira bedelinin 1 milyar 64 milyon TL olduğu düşünülürse sorunun ne kadar önemli olduğu görülür. Yine aynı yılda taşıt kirası için ödenen tutar 4 milyar 554 milyon TL’dir.Özellikle ekonomik anlamda ciddi sorunlar yaşayan ve kaynak konusunda yeni önlemler almak zorunda olan ülkemizde  sorunun israf boyutu da dikkate alındığında ciddi bir şekilde ele alınması ve çözülmesi kaçınılmazdır.

Kamu hizmet binaları ile ilgili olarak sorun alanı olarak görülen bu 2 hususla ilgili devlet bütçesinden hiçbir nakdi kaynak ayırmaksızın sorunun çözümü mümkündür.

Bugün itibariyle devletin elinde bulunan ve yeterince rantabl değerlendirilemeyen binlerce kamu arazisi ve arsası bulunmaktadır. Bu arazi ve arsaların önemli bir kısmı halen çok değerli ve şehir merkezlerinde bulunmaktadır. Buna ilişkin envanter kayıtları devletin resmi kayıtlarında mevcuttur. Mevcut yerlerle ilgili bugüne kadar maalesef belli bir program dahilinde hiçbir planlama yapılmamıştır. Bu plansızlık nedeniyle de çoğu hazine arazisi işgal edilmiş ve değerlendirilememiştir.

Çözüm Önerileri

Yukarıda yer alan açıklamalar çerçevesinde;

1. Öncelikle Türkiye Geneli tüm hazine arsa ve arazilerinin envanteri son güncel durum dikkate alınarak il bazında çıkarılmalıdır.

2. Kamu hizmet binaları ile ilgili mevcut durum ve ihtiyaç analizi ile ilgili kapsamlı bir çalışma yapılmalıdır. (Her il valiliği nezdinde oluşturulacak bir komisyon marifetiyle bu çalışmalar yapılabilir.)

3. Yukarıda açıkladığımız esaslar dikkate alınarak her bakanlık kendi hizmet konseptine uygun örnek hizmet binaları için mimari proje çalışmaları başlatmalı (Bakanlık merkez ve taşra hizmet binaları için ayrı ayrı) ve belli bir sürede bu çalışmalar bitirilmelidir. Bu konuda ülkemizde iyi yetişmiş mimarlarımız mevcut olup bunlardan yararlanılmalıdır.

4. Bilindiği üzere ülkemizde kamu hizmet binaları yapımı ile ilgili harcama kalemi her bakanlığın kendi bütçesinde yer alan ve konsolide olarak TBMM’de onaylanan ilgili bakanlık bütçelerinde yer alan rakamlardan oluşur. Hizmet binası yapılabilmesi veya kiralanması işlemleri bütçeye ilgili kalemden ödenek konulmasıyla mümkündür.

Genel prensip bu olmakla birlikte yukarıda açıklamaya çalıştığımız gerek yeni konsepte uygun hizmet binalarının yapımı gerekse kiralama yoluyla hizmet veren binalar yerine kamu kaynaklarıyla yeni hizmet binası yapım işleri yukarıda belirtilen usül dışında devlet bütçelerinde hiçbir harcamaya yer vermeden yeni bir yöntemle çözüme kavuşturulabilir.

Daha önce merkezde Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü taşrada Defterdarlık uhdesinde tasarruf imkanı olan hazine arsa ve arazileri son düzenlemeler sonucu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bünyesinde verilmiştir. Bu durumda bu konuda yapılacak çalışmalar bu bakanlığın uhdesinde gerçekleştirilecektir.

Türkiye’nin 81 ilçesinde ilk etapta ihtiyaç duyulan hizmet binaları ile ilgili, ikinci etapta mevcut hizmet binalarının yeni hazırlanacak mimari projeye uygun hizmet binaları ile değişimi çalışmalarının bitirilmesi sonucu Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca tüm Türkiye ile ilgili bir planlama çalışması yapılması gerekmektedir. Bakanlık yetki ve uhdesinde bulunan tüm hazine arsa ve arazilerinden takasa uygun olanların tespiti bu gayrimenkullerin ihtiyaç duyulan hizmet binalarının yapımını üstlenecek inşaat firmaları ile gerekli takas konusu ihale işlemlerinin yapılması konusunda gerekli adımların hızlı atılması sağlanacaktır. Mevcut hazine arsa ve arazilerinin verilmesi karşılığı hizmet binalarının yapımını üstlenecek inşaat firmalarının iyi ve objektif kurallara göre seçilmesi önemlidir. Konuyla ilgili hazırlanacak teknik şartname ile bu alanda uzmanlaşmış Türkiye’nin en nitelikli ve güçlü sermayesi olan ilk 10 veya 20 firmasına teklif götürülmeli ve açık şeffaf bir ihale sonucu belli bir eylem planı çerçevesinde bu sorun çözümlenmelidir.

5. Konuyla ilgili değerlendirmeler yapılırken İstanbul, Ankara, İzmir v.b. büyük illerimizde çok stratejik ve değeri yüksek yerlerde hizmet veren ancak verilen kamu hizmetinin niteliği gereği böyle bir yerde hizmet verme zorunluluğu bulunmayan binalarımızla ilgili de bir çalışma yapılmalı, bu hizmet binalarının yeni projeye uygun olarak yapılacak hizmet binalarına taşınılması sonucu boşalacak yerlerin takas için uygun olanların tespit çalışmaları da önemlidir. (Bu çalışmalar her il valilikleri bünyesinde oluşturulacak komisyonlar tarafından yapılabilir.

Sonuç

Özetle sorunun çözümü ağaçlar değil ormanı gören ve buna göre çözüm üreten bütüncül bir anlayışla ele alınmalıdır. Sorunun kısa, orta ve uzun vadeli bir perspektifle ele alınarak çözümü amacıyla bir eylem planı hazırlanmalı hazırlanacak  eylem planında 81 ilde yapılacak tüm çalışmaların tarihleri de belirtilmek suretiyle uygulamaya konulması ve takibi sağlanmalıdır.

Sözkonusu proje En geç 10 yıllık bir zaman diliminde (hizmet binalarının yapımı dahil) bütün unsurlarıyla tamamlanmalıdır. Bu sayede devlet genel bütçeden hiçbir kaynak ayırmadan ödemiş olduğu yüksek kira bedellerinden kurtulacağı gibi, vatandaş odaklı düşünceye uygun olarak tasarlanan yeni konsept hizmet binalarıyla da kamudan hizhet alan vatandaş memnuniyeti en üst seviyede gerçekleşmiş olacaktır.