Sultan Murad’ın Anadolu’da bulunmasını fırsat bilen Bosna kıralı Tvartko, Sırp despotu Lazar, Hırvat ve Arnavud prensleri, asıl taarruz planı Türklere karşı olmak üzere kuzeyden inecek Macarlara ve güneyden gelmekte olan Türklere karşı bir ittifak hazırlığında idiler. Bunlar yapacakları taarruzu Osmanlıların başka taraflarda meşgul oldukları bir zamanda yapmak istemişler ve Karamanoğlu ile de anlaşmışlardı. Osmanlı hükümdarı pek seri hareketle Karamanoğlunu sulhe mecbur etmiş, sıra Rumeli’ye gelmişti.
Bosna üzerine Şahin Paşa kumandasında yirmi bin kişilik bir kuvvetle büyük bir akın yapıldı. Fakat bu kuvvetler Sırp despotuyla Bosna kıralının otuz bin kişilik kuvvetleri tarafından Ploşnik mevkiinde karşılanarak mağlup edilmiş ve ancak beş bin kişi kurtulabilmişti.
Ploşnik mağlubiyeti, zaten gizlice hazırlanmakta olan Hırvat, Leh, Macar ve bütün Balkan kıral ve prenslerini Osmanlılar aleyhine harekete sevketti. Bulgar, Arnavud ve küçük Sırp prensleri ile de anlaşmışlar yapılmış, Ulah prensi ve Venedikliler de muharebeye iştirak edeceklerine dair söz vermişti. Osmanlılarla bozuşmak istemeyen Venedik Cumhuriyeti sözünde durmayarak tarafsız kalmıştır.
AKILLI PLAN VE ÜSTÜN STRATEJİ
Sultan Murad, bu ittifaktan haberdar olur olmaz soğukkanlılığını muhafaza ederek hiç telaş göstermedi. Nasıl hareket edileceğine dair planlar hazırlandı. Önce Bulgarların harp dışı kalmalarını sağlayacak plan devreye sokuldu. Bu maksatla vezir-i âzam Çandarlı zâde Ali Paşa kumandasıyla derhal Bulgarlar üzerine otuz bin kişilik bir kuvvet gönderildi.(1)
Sırpların Bulgarlara yardım ihtimalini göz önünde bulunduran Ali Paşa, süratle doğuda Nadir geçidinden Balkan’ı aşarak Pravadi, Şumnu ve Bulgar kırallığının merkezi Tırnova’yı aldı. Çandarlı zâde Ali Paşa, yapmış olduğu seri hareketlerle Bulgar kıralı Şişman’ı anlaşmaya mecbur etti ve kıralın Balkan ittifakına girmesini ve Osmanlı kuvvetlerini ansızın vurmasını önledi.
Sultan Murad, Anadolu beylerinin vermiş olduğu kuvvetleri de alarak Rumeli’ye geçti. Osmanlı himayesini kabul etmiş olan Sırp beyleri, Dobriçe’deki Tatarların beyi Sarac Bey ve Köstendil prensi Kostantin de askerleriyle padişahın ordusuna iltihak etmişlerdi.
ZAFER ADAYI ORDU
Bir müddet evvel hacca giden Gazi Evrenuz gibi tecrübeli bir Rumeli akıncı kumandanın o sırada gelerek orduya iltihakı ve böyle bir savaşta hazır bulunması Türk ordusunun maneviyatının yükselmesine sebep olmuştu. Türk ordusu, Sırp despotu Lazar’ın merkezi olan Priştine’ye doğru hareket halindeyken bir Sırp elçisi geldi, meydan okuyarak muharebeye hazır olduklarını bildirdi.
Evrenuz Bey’in tavsiyesiyle düşmandan evvel varıp iyi bir yer tutmak üzere ileriye gidilmesine karar verildi. Coğrafyayı ve geçitleri iyi bilen Köstendil beyi Kostantin orduya yol gösteriyordu. Üsküp ile Priştine arasındaki Kosova ovasına gelindiğinde düşman kuvvetleriyle karşılaşıldı. Bu uzun yürüyüş esnasında Sırp kaynaklarının da belirttiği üzere Türk ordusu geçtiği yerlerde hiçbir suretle yağma ve tahribat yapmamıştı.
İSTİŞARE VE TECRÜBEYE VERİLEN ÖNEM
Haçlı ordusunun mevcudu Osmanlı ordusundan fazla idi. Sultan Murad derhal harbe girişilmesini istedi ancak Evrenuz Bey, havanın sıcak ve askerin yorgunluğu sebebiyle harbin ertesi güne bırakılmasını arz ettiğinden öyle yapıldı. Padişah o geceyi zafer için Yüce Allah’a dua ederek geçirdi.(2)
Hammer’in ve Neşrî’nin belirttiğine göre düşman ordusu mevcudunun Osmanlı ordusundan epey fazla olması Padişahın endişesine yol açmıştı. Bu endişeyi def için Ali Paşa, “Allah’ın yardımıyla azlığın çokluğa galebesine” dair (Bakara, 2/249) ayeti okumuş ve Sultan Murad’ın maneviyatını kuvvetlendirmiştir.
BİRİNCİ KOSOVA MEYDAN MUHAREBESİ (1389)
Muharebe düşmanın top atışıyla başlamış, Osmanlı ordusunun sol kolu sarsılmış, Şehzade Bayezid’in bu kola yardımı ve düşman saflarını yarması üzerine tehlikeli durum düzelmiştir. Nihayet, Türk ordusunun kahramanlığı, mükemmel harp planının üstün bir maharetle kullanılmış olması sonucu düşman ordusu bozulmuş, Bosna kuvvetleri süratle çekilmiş ve sekiz saat süren savaşın sonunda büyük bir zafer kazanılmıştır.
Murad Hüdavendigar’ın son savaşı Kosova meydan muharebesidir. Bu muharebe, Türklerin Rumeli’de kalmak için yaptıkları Sırp sındığı (1364) ve Çirmen (1372) savaşlarından sonra kazandıkları üçüncü büyük harptir. Sultan Murad, zafer sevinci dolayısıyla şükrane olarak harp sahasını gezdiği sırada Miloş Obiliç adında bir Sırplının hançeriyle yaralandı. Miloş, Müslüman olduğunu söyleyerek padişahla görüşmüştü. Aldığı yara sonucu gözlerini hayata kapayan I. Murad, tarihte Gazi Hünkâr, Murad Hüdavendigâr diye anılan büyük Osmanlı padişahıdır.(3) Sultan Murad yaralı olduğu halde, kat’i zafere kadar emir ve kumandayı elinden bırakmamıştır. Sırp despotu Lazar ile oğlu ve bin kadar maiyyeti ve beyleriyle esir edilmiştir.
ORDU DİNLENİRKEN UYUMAYAN BAŞKOMUTAN
Murad Hüdavendigâr, savaşa girişmeden önce geceleyin yaptığı duada, Yüce Allah’dan zaferi kendisine nasip etmesini ve şehid olmayı istemişti. Yaklaşık otuz sene süren hükümdarlığı zamanında zaferden zafere koşmuş ve hepsinde muvaffak olarak mağlubiyet yüzü görmemiştir. Bir beylik olarak babası Orhan Gazi’den aldığı devletin imparatorluk temellerini atmıştır. Bu konuda ecnebi tarihçi Gibbons’un, Osman Gazi’nin etrafına bir ırk topladığı, Orhan’ın bir devlet kurduğu fakat imparatorluğu Sultan Murad Hüdavendigâr’ın kurmuş olduğu şeklindeki tasviri pek meşhurdur. Yine bir ecnebi tarihçi olan Françes’in yazdığına göre, Sultan Murad, hep zaferle sonuçlanan otuz yedi büyük harp yapmıştır.
Kazanılan zafere rağmen, babasından sonra hükümdar olan Yıldırım Bayezid, toprak kazancı gibi bir yola girmeyerek genç Sırp despotu Lazareviç’in kız kardeşi Despina’yı almak suretiyle akrabalık bağı tesis etmişti. Ankara savaşında Osmanlı ordusunun sağlı-sollu kol ve kanatları dağılırken, muharebeye iştirak etmiş olan Sırp kuvvetleri son ana kadar enişteleri Yıldırım’a bağlı kalmışlardır. (Gelecek hafta, Osmanlı-Arnavud İlişkileri.)
(1) Sultan Murad, Karamanoğlu üzerine yürürken Rumeli’de bıraktığı vezir-i âzam Çandarlı Halil Hayreddin Paşa vefat etmiş, babasının cenazesini defnettikten sonra Afyon’da padişaha yetişen Ali Paşa vezir-i âzam olmuştu.
(2) “Evrenuz, kâfir askerini görüp, Hünkâra haber verdi; Hünkâr itti hemen vuruşmak gerek, Evrenuz itti, Sultanım şimdi gün kızgındır ve leşker yorgundur ve adû azgındır, bugün âram idelim dedi, Hünkâr bu sözü sevap gördü…” (Neşrî’den naklen Uzunçarşılı, a.g.e. Sayfa 254)
(3) Kosova gezisi esnasında Sultan Murad’ın iç organlarının defnedildiği türbeyi ziyaret imkânı bulmuştum. Türbenin tam karşısına Sırplar, Miloş Obiliç’in büyük bir heykelini dikmişler.