2. SİYASETİN FİNANSMANI

2.1. Siyasal Partiler

Bugün birbirinden farklı uygulamalar içerse de seçimi temel alan siyasal modellere genel olarak demokratik sistemler denilmektedir.

Özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra otoriter rejimler yerini yeni şartların da etkisiyle farklı ideolojilerin dahil olduğu çoğulcu bir siyasi alana bırakmıştır. Böylece farklı düşünceleri iktidara taşıma amacı güden siyasal partiler doğmuştur. Sistemin seçime dayanıyor olması, siyasal partilerin varlığını beslemiş ve bugün siyasal partiler demokratik sistemlerin vazgeçilmez unsuru haline gelmişlerdir.

Siyasal partiler, toplumsal konularda taraf olmayı tercih eden, farklı idealleri iktidara taşıyabilme adına mücadele alanında var olma imkânı ve fırsatı taşıyan yapılardır. Günümüzde siyasal partiler, toplumun siyasete katılımını sağlayan en önemli araçlardır.

2.2. Siyasal Partilerin Gelir ve Giderleri

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununda siyasi partilerin gelir ve giderleri aşağıdaki şekilde sayılmıştır.

Siyasi Partilerin Gelirleri; Üyelik aidatı, milletvekili aidatı, adaylardan alınacak aidat, parti malzemelerinin satış gelirleri, parti yayınlarının satış gelirleri, üye kimlik kartlarının gelirler, eğlence faaliyetlerinin gelirleri, parti mal varlığının gelirleri, bağışlar ve devlet yardımlarıdır.

Siyasi Partilerin Giderleri: Bina giderleri, seyahat ve konaklama giderleri, temsil ve ağırlama giderleri, çalışan giderleri, basın-yayın giderleri, alım giderleri, propaganda malzemesi giderleri, demirbaş eşya giderleri, taşıt giderleri, seçim ve propaganda giderleridir.

2.3. Siyasetin Finansmanı

Demokratik ülkelerde partiler ve adaylar seçim kampanyalarını yürütmek, aday belirlemek, aday olmak, kampanya görevlisi atamak, vaatlerini yerine getirmek, kendilerini tanıtmak ve duyurmak için finansal kaynağa başvururlar. Siyasete dair ünlü bir söz şöyle der; “Demokrasilerde konuşma özgürlüğü vardır, ancak konuştuğunuz zaman sesinizi duyurmak istiyorsanız bunun bir bedeli vardır.”

Siyasetin Finansmanı, gerek seçim döneminde gerekse iki seçim arasındaki dönemde, elde edilmesi gereken gelirin sağlanacağı kaynakları gösteren, bu kaynakların sağlanmasında izlenecek yol ve yöntemi ortaya koyan, sağlanan kaynağın harcama yerlerini ve usulünü belirleyen, hukukun belirlemiş olduğu çerçevede gerekli denetimi içeren sürecin adıdır.

Finansal kaynakların bir kısmı devletten bir kısmı da gerçek ve tüzel kişilerden sağlanmaktadır. Siyasetin finansmanı seçim sonuçlarını etkileyerek demokrasiye doğrudan etki edebilme gücüne sahiptir. Bu nedenle sağlıklı bir demokrasi için siyasetin parayı nereden ve nasıl bulduğu önemlidir.

Günümüzde demokrasilerin en önemli sorunlarından biri, para ve siyaset arasındaki sorunlu ilişkidir. Adaylar ve partiler gerçek gücünü bağımsız olmalarından alırlar. Oysa para, çoğu zaman siyaset üzerinde hegemonya kurmaya çalışır. Siyasi yaşamın sağlıklı işleyebilmesi için siyasette para kullanımının kontrol altına alınması şarttır. Aksi takdirde, sermaye gücünü arkasına alarak siyasi rüşvet dağıtan partiler, demokrasi ruhuna zarar vereceği gibi, siyasete illegal grupların girmesinin de yolu açılacaktır.

Siyasetin finansmanında en önemli iki kalem kuşkusuz siyasi partilere yapılan “Hazine Yardımı” ve “Bağışlar”dır.

2.4. Hazine Yardımı

Siyasi partilerin finansmanında etkin bir role sahip hazine yardımları, doğrudan veya dolaylı yollarla birçok ülkede uygulanmaktadır. Ülkelerde partilere yapılan bu desteklerin esas olarak üç temel gerekçeye dayandığı görülmektedir.

Bu gerekçelerden ilki, siyaset arenasının para gücünün ipoteği altına girmesini engellemek, ikincisi adaletli bir yarışmanın koşullarını sağlamak ve üçüncüsü de özellikle seçim dönemlerindeki yüksek maliyetlere karşılık, finansman kaynaklarını dengelemek, böylece siyasi partilerin ekonomik anlamda ezilmesini önlemek şeklinde sıralanabilir.

Ülkemizde siyasi partilere yapılan Hazine yardımı 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nda aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:

“Son milletvekili genel seçimlerine katılma hakkına sahip ve Seçim Kanunundaki genel barajı (%7) aşmış bulunan siyasi partilere Hazineden ödenmek üzere o yılki genel bütçe gelirleri toplamının beş binde ikisi oranında ödenek mali yıl içinde ayrılır. Bu ödenek devlet yardımı yapılacak siyasi partiler arasında, o siyasi partinin TBMM sandalye sayısına bölünerek her yıl ödenir. Bu yardım sadece parti ihtiyaçları veya parti çalışmalarında kullanılır. Milletvekili genel seçimlerinde toplam geçerli oyların %7’sinden fazlasını alan siyasi partilere de devlet yardımı yapılır. Belirtilen yardım miktarları; milletvekili genel seçimlerinin yapılacağı yıl üç katı, mahalli idareler genel seçim yılı için iki katı olarak ödenir. Her iki seçim aynı yıl içerisinde yapıldığında bu ödemenin miktarı üç katı geçemez.”

2.4.1. Ülkemizde Hazine Yardımı Uygulamasının Doğurduğu Sorunlar

• Ülkemizde partilere yapılan yardımlar incelendiğinde, tutarlarının fazlalığı ve partiler arasındaki eşitsizlik dikkati çekmektedir. Hazine yardımlarının siyasi partilere dağıtımındaki eşitsizliğin, demokrasi ruhuyla bağdaşmadığı açıktır.

• Özellikle ülkemizde, kamu kaynaklarını kontrol eden iktidar partileri, bu güçlerini rakiplerini zayıflatmak ve kendilerini güçlendirmek için kullanmakta, devlet yardımlarında adil bir formülü işletmek yerine, mevcut sistemin devamını muhafaza etmek yoluna gitmektedirler. Bu durum, baraj nedeniyle küçük partilerin yardımlardan mahrum bırakıldığı, yapılan yardımların demokrasinin kurumsallaşması amacına hizmet etmek yerine, büyük partilerin daha da güçlendirildiği bir uygulamayı doğurmuş, böylece siyasi yozlaşmanın başka bir türüne yol açmıştır.

• Öte yandan, özellikle seçim yıllarında üç katı olarak yapılan ödemelerin Hazineye önemli bir yük getirdiği görülmektedir.

• Ülkemizde hazine yardımlarının partilerce harcanmasında şeffaflık yoktur. Toplumun siyasi partilere güveninin artırılması için, yapılan hazine yardımlarının partiler tarafından nereye harcandığı kamuoyuna açıklanmalıdır.

(Devam edecek)

…………   4. BÖLÜMÜN SONU   …….…..